Ομιλία του Δημάρχου Νίκου Σαράντη σε Έκδήλωση του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος
«Η Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα έχει μακρά παράδοση στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Αυτός ο σημαντικός κοινωνικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης, και κυρίαρχα μέχρι σήμερα της Πρωτοβάθμιας, συνδέεται με ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά στοιχεία του θεσμού, αυτό της αμεσότητας.
Η σχέση της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης με τους πολίτες είναι η πλέον άμεση που υπάρχει στο σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας μας. Και επίσης, ιδιαίτερα ο θεσμός του άμεσα εκλεγόμενου Δημάρχου ενισχύει ακόμη περισσότερο αυτή τη σχέση με τους πολίτες, καθώς ο Δήμαρχος είναι από τα ελάχιστα δημόσια πρόσωπα που ενώ εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες, ασκεί εκτελεστική εξουσία.
Αποτέλεσμα αυτών είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση να καθίσταται ο πρωταρχικός αποδέκτης των αναγκών, των προβλημάτων, των αιτημάτων των πολιτών. Στο Δήμο απευθύνονται οι κάτοικοι που βρίσκονται σε μια στιγμή ανάγκης, οι πολίτες με αναπηρίες που ζητούν ισότητα δυνατοτήτων και ευκαιριών, τα πλέον αδύναμα στρώματα της κοινωνίας μας, που η κεντρική εξουσία συνήθως φαντάζει μακρινή και απόμακρη στα μάτια τους.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει επίσης αρμοδιότητα για την άσκηση των απαραίτητων πολιτικών για την κοινωνική στήριξη και συνοχή. Διότι ακόμη και αν κάποιες από αυτές δεν προβλέπονται ρητά από τη νομοθεσία, το Συνταγματικό κατοχυρωμένο κριτήριο της εντοπιότητας επιβάλλει στην Αυτοδιοίκηση να επιληφθεί του ζητήματος. Το τόσο σημαντικό αυτό κριτήριο της εντοπιότητας σημαίνει, με απλά λόγια, ότι αν υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα σε μια περιοχή και δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς από κάποια κρατική αρχή, η Αυτοδιοίκηση του τόπου οφείλει να καλύψει το κενό.
Αυτό ακριβώς έχει συμβεί και στην πράξη. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αγωνίζεται να καλύψει τα κενά, τις παραλείψεις, τις αδυναμίες στην ασκούμενη κάθε φορά κοινωνική πολιτική από την όποια κυβέρνηση.
Οι κοινωνικές πολιτικές που έχει εφαρμόσει η Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια καλύπτουν λοιπόν ένα ευρύτατο φάσμα παρεμβάσεων. Πολιτικές για την ανακούφιση και αντιμετώπιση της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο, χρηματική ή σε είδος βοήθεια σε άπορες οικογένειες, πολιτικές για την Τρίτη Ηλικία που περιλαμβάνουν και προγράμματα για τα μοναχικά άτομα, κέντρα ψυχοκοινωνικής μέριμνας, θεσμοί και παρεμβάσεις για τα ΑμεΑ, Δημοτικοί Παιδικοί Σταθμοί, κοινωνικά Πάντοπωλεία και Τράπεζες Χρόνου, ακόμη και εξατομικευμένες παρεμβάσεις από την Κοινωνική Υπηρεσία για άτομα που χρειάζονται άμεσα στήριξη.
Το μόνιμο πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης σ’ όλα τα παραπάνω ήταν η ανεπαρκής σε σχέση με τις ανάγκες χρηματοδότηση, που σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει να είναι μηδενική, λόγω θεσμικού κενού για την έγκριση της αναγκαίας δαπάνης. Η Αυτοδιοίκηση αντιμετώπισε αυτό το πρόβλημα αναζητώντας πόρους από Ευρωπαϊκά Προγράμματα, επιβάλλοντας στην περίπτωση των Παιδικών Σταθμών κάποια ελάχιστα τροφεία, αναζητώντας χορηγούς για τις δράσεις άμεσης στήριξης άπορων συμπολιτών μας και αξιοποιώντας τη δουλειά των εθελοντικών κινήσεων πολιτών.
Η μεταρρύθμιση του Καλλικράτη είναι όπως γνωρίζετε λίγων μηνών στην υλοποίηση της. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για σημαντική εμπειρία από την εφαρμογή της στον τομέα της Κοινωνικής Πολιτικής, αλλά για τους νέους θεσμούς που ακόμη συγκροτούνται και τι δυνατότητες προσφέρουν στην αποτελεσματικότερη άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Η καθιέρωση της αιρετής Περιφέρειας εντάσσει και το Δεύτερο Βαθμό στην προβληματική που αναπτύξαμε προηγουμένως για την αμεσότητα και την εντοπιότητα ως παράγοντες άσκησης κοινωνικής πολιτικής, τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο και προϋποθέτοντας την ουσιαστική λειτουργία των Αντιπεριφερειών. Θα έχει μεγάλη σημασία και θα αποδώσει πολύ ουσιαστικό έργο αν οι Περιφέρειες συντονιστούν επιτυχημένα με τους Δήμους για την στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών για την κοινωνική συνοχή.
Η συγχώνευση Νομικών Προσώπων και Υπηρεσιών που επιβάλλει ο Καλλικράτης οφείλει να αξιοποιηθεί από τους Δήμους για τη συγκέντρωση και αύξηση της αποτελεσματικότητας της κοινωνικής πολιτικής. Εδώ έχουμε σίγουρα μια δυνατότητα να συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας, δηλαδή τα υπηρεσιακά και αιρετά στελέχη που ασχολούνται με την κοινωνική πολιτική, να απογραφειοκρατικοποιήσουμε διαδικασίες και ακόμη να εξοικονομήσουμε πόρους για το ουσιαστικό αντικείμενο της προσπάθειας μας.
Επίσης, η αναβάθμιση των συμμετοχικών διαδικασιών που προβλέπεται από τον Καλλικράτη (επιτροπή διαβούλευσης, συμβούλιο ένταξης μεταναστών κ.ά.) διευκολύνει την μεγαλύτερη ενεργοποίηση των πολιτών σε εθελοντικές κινήσεις, την ακόμα καλύτερη συνεργασία τους με το Δήμο, την αξιοποίηση τελικά των απεριόριστων δυνατοτήτων της κοινωνίας των πολιτών.
Και αυτό θέλω να είναι το τελικό σημείο στην παρέμβαση μου. Η κοινωνική πολιτική, ιδιαίτερα σε μια δύσκολη συγκυρία σαν αυτή που διανύουμε, δεν είναι ποτέ πλήρως αποτελεσματική όταν ασκείται από ένα μόνο φορέα. Χρειάζεται διαρκής συνεργασία και αλληλοσυμπλήρωση. Κεντρικό κράτος, Αυτοδιοίκηση Πρώτου και Δεύτερου Βαθμού, Κοινωνικοί Φορείς όπως η Εκκλησία, πρωτοβουλίες της Κοινωνίας των Πολιτών, συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα. Όλα πρέπει να τα αξιοποιήσουμε και να τα συντονίσουμε για να επιτύχουμε να ανταποκριθούμε στις αυξημένες απαιτήσεις και ανάγκες των πλέον αδύναμων κοινωνικά συμπολιτών μας.»